Wanneer is een architect nodig?
Je wil verbouwen, uitbreiden of een bijgebouw plaatsen en vraagt je af: wanneer is een architect nodig? (volgens de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening en de Belgische wetgeving) De regelgeving lijkt soms complex, maar de basis is eenvoudig.
Vuistregel: je hebt een architect nodig wanneer je werken een omgevingsvergunning (of stedenbouwkundige vergunning) vereisen, behalve voor de wettelijk vastgestelde uitzonderingen.
Dit artikel helpt je exact te bepalen bij welke verbouwingen een architect verplicht of vereist is, welke kleine werken vrijgesteld zijn, en hoe de Vlaamse overheid en gemeente hiermee omgaan.
Wanneer is een architect verplicht?
Voor veel verbouwingen is een architect wettelijk verplicht. De regels komen uit de Vlaamse Codex (vastgelegd door de Vlaamse Regering) en maken deel uit van de ruimere ruimtelijke ordening in Vlaanderen.
1. Nieuwbouw
Bij elke nieuwbouw (woning, bijgebouw met leefruimte, handelspand, …) is een architect verplicht.
Dit geldt zowel voor hoofdgebouwen als voor nevenconstructies die als volwaardige gebouwen worden beschouwd.
2. Stabiliteit van het gebouw wijzigt
Een architect is verplicht zodra er werken gebeuren die invloed hebben op de dragende structuur van een gebouw. Dit omvat zowel horizontale als verticale stabiliteit.
Concreet gaat het om ingrepen zoals:
- dragende muren verwijderen of verplaatsen (bv. het plaatsen van een poutrel)
- balken, kolommen of draagvloeren aanpassen
- nieuwe openingen maken in dragende wanden of gevels
- structurele trappen, nieuwe traphallen of uitsparingen in vloeren
- elke ingreep waarbij de stabiliteit moet worden berekend of hersteld
Zodra een werk een constructieprobleem oplost of veroorzaakt, is een architect noodzakelijk.
3. Het volume van het gebouw verandert
Als je woning groter wordt of het zichtbaar volume wijzigt, heb je in principe altijd een architect nodig. Het gaat om uitbreidingen die de contouren of het silhouet van het gebouw beïnvloeden.
Typische voorbeelden:
- een uitbouw plaatsen (achteraan of zijdelings)
- een nieuwe verdieping toevoegen
- een dakopbouw of dakkapel
- uitbreidingen waarmee je nieuwe leefruimte creëert (ook op zolder of garage)
- vergrotingen van bijgebouwen die niet in de vrijstellingsregels vallen
4. Het karakter van het gebouw wijzigt
Ook wanneer de uiterlijke kenmerken van je woning veranderen, kan de medewerking van een architect verplicht zijn. Het gaat om wijzigingen aan de gevel of het uitzicht van de woning.
Voorbeelden zijn onder andere:
- grote nieuwe raam- of deuropeningen in de gevel
- verplaatsen of vergroten van bestaande openingen
- wijzigingen die het gevelbeeld of de indeling aanzienlijk veranderen
- gevelafwerking vervangen waarbij structurele elementen of de opbouw worden aangepast
- totaalrenovaties waarbij zowel binnen als buiten grote ingrepen gebeuren
Zodra de gevel of het uitzicht ingrijpend verandert, wordt dit beschouwd als een structurele aanpassing van het gebouw en is zowel een vergunning als een architect vereist.
Wil je een architect inschakelen voor jouw project?
Wanneer is een architect niet verplicht? (vrijstellingen)
Sommige werken vallen niet onder de architectenplicht omdat ze kleinschalig of niet-structureel zijn.
1. Bijgebouwen en kleine constructies
Zonder architect mag je o.a. volgende constructies oprichten:
- Tuinhuis tot 40 m²
- Garage of carport (losstaand of aangebouwd)
- Veranda tot 40 m² of veranda waarvan minstens 75% glas is
- Overkappingen in de achtertuin
- Berging, dierenhok, fietsenstalling (binnen dezelfde oppervlaktebeperkingen)
Let wel: er gelden altijd bijkomende voorwaarden rond hoogte, afstand tot perceelsgrenzen en inplanting. Contacteer daarom zeker jouw gemeente om te bevestigen of jouw specifieke bijgebouw effectief onder de vrijstellingen valt.
Niet-structurele werken
Geen architect nodig voor o.a.:
- badkamer of keuken vernieuwen
- niet-dragende binnenmuren verwijderen
- ramen of deuren vervangen of bijmaken in niet-dragende wanden
- gevelbekleding wijzigen zonder structurele gevolgen
- vloeren, pleisterwerken, dakgoten, technieken …
Uitzonderingen en bijzondere gevallen
De meeste bouw- en verbouwprojecten vallen onder duidelijke regels, maar sommige situaties vragen extra aandacht. In deze gevallen kan de verplichting voor een architect anders uitvallen of gelden er bijkomende voorwaarden.
1. Beschermd erfgoed of pand in erfgoedzone
Bij beschermde gebouwen of gebouwen in een beschermd dorpsgezicht zijn de regels strenger.
Zelfs kleine ingrepen kunnen onder een volledige omgevingsvergunning vallen en dus onder de architectverplichting.
De overheid kijkt daarbij vooral naar:
- impact op het aanzicht
- wijzigingen aan originele elementen
- technieken die het karakter beïnvloeden
Bij erfgoedprojecten is een architect bijna altijd vereist, zelfs voor werken die elders vrijgesteld zijn.
2. Afwijken van verkavelingsvoorschriften
Wil je iets bouwen dat niet volledig past binnen de verkavelingsvoorschriften?
Dan moet je een afwijkingsaanvraag indienen. Dat is een volwaardige omgevingsvergunning, en dus: architect verplicht.
Dit geldt bijvoorbeeld bij:
- andere materialen dan voorgeschreven
- afwijkende inplanting
- afwijkende dakvorm
- groter of kleiner volume dan toegestaan
3. Specifieke gemeentelijke regels
Gemeenten kunnen strengere eisen opleggen dan de Vlaamse standaardregels.
Zo kan een werk dat in de Codex vrijgesteld is, lokaal toch vergunningsplichtig worden.
Voorbeelden:
- strengere regels voor voortuinen
- beperkingen rond carports of tuinconstructies
- kleur- of materiaalvoorschriften
- hogere bescherming van straatbeeld
Daarom is een lokale check altijd noodzakelijk.
Wat als je geen architect aanstelt terwijl dat wettelijk verplicht is?
Wanneer je werken uitvoert die architectenplichtig zijn zonder een architect aan te stellen, beschouwt de overheid dat als een stedenbouwkundige overtreding. Dat kan leiden tot boetes, een proces-verbaal en in sommige gevallen zelfs de verplichting om de werken stil te leggen, aan te passen of volledig te herstellen.
Kom je in zo’n situatie terecht? Via onze dienst regularisatie bouwovertredingen brengen wij alles opnieuw in orde: we meten je woning op, maken correcte vergunningsplannen en begeleiden je doorheen de volledige aanvraag.
Hoeveel kost een architect?
Een architect kost gemiddeld 7–15% van het bouwbudget, maar wij werken bewust met een vaste prijs, zodat jij van bij de start 100% zekerheid hebt over het kostenplaatje.De uiteindelijke kostprijs hangt sterk af van het type project (nieuwbouw of renovatie), de gekozen vergoedingsvorm (percentage, vaste prijs, uurtarief) en het takenpakket dat je aan de architect toevertrouwt.
Naast het ereloon zijn er ook bijkomende kosten zoals vergunningen, EPB, veiligheidscoördinatie en eventuele studiebureaus. Toch levert een goede architect je altijd meer op dan hij kost: minder fouten, een doordacht ontwerp, duidelijke offertes en een begeleiding die je rust en zekerheid geeft doorheen het hele bouwproces. Lees hier meer over onze aanpak en prijzen.
Wil je weten wat jouw project precies zou kosten?
Veelgestelde vragen over een architect
Nee. Een architect is verplicht wanneer je werken een omgevingsvergunning nodig hebben, behalve voor een aantal vrijstellingen. Bij stabiliteitswijzigingen is een architect altijd verplicht.
Tot 40 m² voor bijgebouwen zoals tuinhuizen, garages of veranda’s, zolang de stabiliteit niet wijzigt en je binnen de regels van de Vlaamse Codex blijft.
Ja, voor kleinere werken zonder structurele impact, zoals afwerking, badkamer vernieuwen, niet-dragende muren slopen, ramen bijmaken of gevelbekleding wijzigen.
Ja. Dat heet een regularisatie. Je dient dan alsnog een volwaardige aanvraag in. Voor de meeste regularisaties is een architect verplicht.
- Aanbouw: extra volume dat je woning vergroot. → architect verplicht.
- Uitbouw: vaak hetzelfde, maar gebruikt als benaming voor een uitbreiding naar achter of opzij. → ook architect verplicht.
Via een stedenbouwkundige regularisatieaanvraag. Dit is een volledige omgevingsaanvraag en vereist meestal een architect die de plannen opmaakt.
Je hoeft het niet alleen uit te zoeken
Bouwen of verbouwen hoeft geen zoektocht te zijn. Zodra je weet wanneer een architect verplicht is en wanneer niet krijg je rust en duidelijkheid in je project.
Als totaalconcept-architect begeleiden wij je bij elke stap van je bouwproces, van het eerste advies tot de volledige uitvoering.
Wil je weten of een architect verplicht is voor jouw project? Stuur ons je vraag, dan kijken we met je mee.
renovatie projecten